Türkiye’de İlaç Bilgileri: Etkin Maddelere Göre Kapsamlı Bir Bakış

İlaç bilgilerinin etkin maddelere göre düzenlenmesi, Türkiye’deki sağlık profesyonelleri, araştırmacılar ve düzenleyici kurumlar için hayati bir öneme sahiptir. Bu yaklaşım, ilaçların farmakolojik etkilerinin, potansiyel etkileşimlerinin ve terapötik eşdeğerliklerinin daha derinlemesine anlaşılmasını sağlamaktadır. Etkin madde odaklı bir sistem, jenerik ilaçların reçetelenmesini kolaylaştırmakta, ilaç etkileşimlerinin mekanizmalarını aydınlatmakta ve farmakovijilans çalışmalarına önemli katkılar sunmaktadır. Türkiye’deki ilaç düzenleyici çerçevesi, ilaç bilgilerinin güvenilirliğini ve erişilebilirliğini temin etmek amacıyla çeşitli kilit kuruluşları ve kaynakları içermektedir.

Türk Farmakopesi: Temel Bir Standart

Türk Farmakopesi, Türkiye’de ilaç kalitesinin temelini oluşturan resmi bir referans kaynaktır. Farmakopenin tarihi, Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar uzanmaktadır. 1818 yılında yayımlanan Pharmacopoeia Geniki, bilinen ilk basılı Osmanlı kodeksi olma özelliğini taşımaktadır.¹ Bunu takiben, Pharmacopoeia Castrensis Ottomana ve 1874’te yayımlanan Dustur’ul Edviye gibi önemli eserler de farmasötik standartların gelişimine katkıda bulunmuştur.¹ Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte, 1926 yılında yürürlüğe giren 767 sayılı Türk Kodeksi Hakkında Kanun, ülke çapında farmasötiklerin standardizasyonunda önemli bir dönüm noktası olmuştur.¹

Türk Farmakopesi’nin kapsamı oldukça geniştir ve ilaçlarla ilgili çeşitli hayati bilgileri içermektedir. Genel monograflar, farmasötik maddeleri, dozaj formlarını ve analiz yöntemlerini kapsamakta, ayrıca formülasyon, özellikler, saklama koşulları, etkiler ve kullanımlar hakkında rehberlik sunmaktadır.¹ 2017 yılında yayımlanan son baskısı altı ciltten oluşmaktadır ve ilk iki cilt genel monograflara ayrılmıştır.¹ Özel monograflar ise, tek tek etkin maddeler ve yardımcı maddeler için kalite standartlarını, tanımlama testlerini (makroskobik ve diğer), saflık gerekliliklerini ve analiz prosedürlerini detaylandırmaktadır.¹ 2017 baskısının 3, 4 ve 5. ciltleri bu özel monograflara ayrılmıştır.¹ Ayrıca, 6. ciltte majistral formülasyonların (eczacılıkta özel hazırlanan ilaçlar) hazırlanmasına dair rehberlik ve 240 adet majistral formül yer almaktadır.¹ Farmakope ayrıca, ilaçların kalitesini ve stabilitesini sağlamak için ambalajlama, etiketleme ve saklama koşullarıyla ilgili standartları da içermektedir.³

Türk Farmakopesi’nin yasal ve bilimsel önemi büyüktür. Türkiye’de farmasötik kalite için resmi referans kaynağı olarak kabul edilmekte ve standartları üreticiler ve eczaneler için yasal olarak bağlayıcıdır.⁵ Türk Kodeksi Hakkında Kanun’un Resmi Gazete’de yayımlanması ² ve sonraki güncellemeler, farmakopenin yasal otoritesini pekiştirmiştir.

Türk Farmakopesi’ne erişim çeşitli yollarla sağlanmaktadır. 2017 baskısı ve sonraki Eki 7.1, 7.2, 7.3 ve 7.4 gibi ekleri çok ciltli basılı yayınlar olarak mevcuttur.² 2023 yılında ise TİTCK tarafından Ankara’da yeni bir baskısı yayımlanmıştır.⁶ Erişimi kolaylaştırmak amacıyla TİTCK tarafından “turkfarmakopesi.titck.gov.tr” adresinde bir çevrimiçi platform da geliştirilmiştir.⁷ Şu anda üyelik sistemi üzerinde çalışmalar devam etmekte olup, tamamlandığında çevrimiçi erişim mümkün olacaktır.⁷ Ayrıca, Türk Farmakope Dergisi, güncellemeler ve ilgili araştırmalar için ek bir kaynak olarak hizmet vermektedir ¹⁰, veteriner aşıları ve standart terimler gibi konularda makaleler yayımlamaktadır.

Türk Farmakopesi’nin tarihi belgelerden modern bir çevrimiçi platforma evrimi, farmasötik kalite için güncel ve kolay erişilebilir standartlar sağlama konusundaki kararlılığı göstermektedir. Çevrimiçi platformun üyelik sistemiyle geliştirilmesi, bu kritik kaynağın gelecekte profesyoneller için daha da erişilebilir olacağını işaret etmektedir. Farmakopenin hem genel hem de özel monografları içermesi, Türkiye’deki tüm tıbbi ürünlerin kalitesini ve tutarlılığını sağlamak için hem geniş farmasötik prensipleri hem de bireysel maddeler için ayrıntılı standartları kapsayan kapsamlı yapısını vurgulamaktadır.

Türkiye’deki İlaç Bilgileri İçin Temel Resmi Kaynaklar

Türkiye’de ilaç bilgilerine erişim için çeşitli önemli resmi kaynaklar bulunmaktadır:

• A. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK): TİTCK, Türkiye’de ilaçlar ve tıbbi cihazlarla ilgili tüm hususlardan sorumlu birincil düzenleyici otoritedir.¹² Kurumun sorumlulukları, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde belirtilmiştir.¹⁵ TİTCK, ilaçların yetkilendirilmesi, ruhsatlandırılması ve denetlenmesi, kalite standartlarının belirlenmesi ve güvenliğin izlenmesi gibi kritik görevleri üstlenmektedir.¹² TİTCK’nın temel amacı, ilaçların güvenli ve yüksek kalitede piyasada bulunabilirliğini sağlamaktır.¹⁵ Snippet ¹⁶‘de belirtildiği gibi TİTCK web sitesine şu anda erişilemese de , kurumun merkezi düzenleyici rolü, kapsamlı ilaç bilgileri için nihai resmi kaynak olduğunu güçlü bir şekilde düşündürmektedir. Tıbbi cihazlar için mevcut olan TİTUBB (Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Ulusal Bilgi Bankası), TİTCK’nın ulusal düzeyde bilgi sistemlerini yönetme kapasitesini göstermektedir. TİTUBB, tıbbi cihazların düzenleyici süreçlerini elektronik olarak yönetmeyi amaçlamaktadır. TİTCK’nın web sitesinde yayımlanan çeşitli duyurular ve kılavuzlar ¹⁵, ilaç güvenliği ¹⁵, klinik araştırmalar ¹⁷, ve tıbbi cihaz düzenlemeleri ile ilgili önemli güncellemeleri ve düzenleyici değişiklikleri yayma rolünü göstermektedir. Bu durum, TİTCK web sitesini Türkiye’deki ilaç ve tıbbi cihaz sektörlerindeki en son gelişmelerden haberdar olmak için hayati bir kaynak haline getirmektedir.
• B. Türk Eczacıları Birliği (TEB): TEB, Türkiye’deki eczacıları temsil eden bir meslek kuruluşudur.²⁰ TEB’in resmi web sitesi www.teb.org.tr’dir.²⁰ TEB tarafından geliştirilen ve sağlanan TEB İLAÇ Programı, eczacılar için değerli bir kaynaktır.²⁰ Bu program, eczacılara kapsamlı ilaç bilgileri sunmak üzere tasarlanmıştır.²⁰ TEB İLAÇ Programı’nın özellikleri arasında geri ödeme ile ilgili SUT bilgileri , prospektüs ve KÜB/KT bilgileri ²⁰, etkin maddeler hakkında detaylar ²⁰, ATC, NFC ve ICD kodları ⁸, uyarılar ve önlemler ⁸ ve ilaç fiyat değişiklikleri hakkında geçmiş veriler ²⁰ yer almaktadır. TEB İLAÇ Programı’na TEB web sitesi (www.teb.org.tr) üzerinden erişilebilmektedir.²⁰ TEB İLAÇ Programı, düzenleyici (SUT), farmakolojik (prospektüs, etkin maddeler) ve ekonomik (fiyatlandırma) yönleri içeren çeşitli temel ilaçla ilgili bilgileri entegre eden kapsamlı, eczacı odaklı bir araçtır. Resmi TEB web sitesi aracılığıyla erişilebilir olması, Türkiye’deki eczacılık profesyonelleri için kolayca ulaşılabilir bir kaynak haline getirmektedir. TEB İLAÇ Programı’nda geçmiş ilaç fiyatı verilerinin bulunması ²⁰, yalnızca ilaç verme ve hasta danışmanlığı için değil, aynı zamanda eczane yönetimi ve pazar dinamiklerini anlama açısından da faydasını göstermektedir.
• C. Resmi Gazete: Türkiye’deki tüm yasaların, yönetmeliklerin, kararnamelerin ve duyuruların resmi yayın organıdır.¹ Resmi Gazete, 1926’da yürürlüğe giren Türk Kodeksi Hakkında Kanun ¹ gibi önemli farmasötik mevzuatı ve ilaçların fiyatlandırılmasına ⁴, ruhsatlandırılmasına ²⁴ ve geri ödemesine ²⁴ dair yönetmelikleri yayımlamaktadır. Ayrıca, TİTCK ve SGK gibi düzenleyici kuruluşların ilaçlarla ilgili resmi duyurularını ve kararlarını da içermektedir.²⁴ Resmi Gazete, Türkiye’deki tüm farmasötik düzenlemeler ve resmi duyurular için nihai yasal kaynak olarak hizmet vermektedir. İlaç yasalarındaki, fiyatlandırmadaki veya düzenleyici gerekliliklerdeki herhangi bir değişiklik resmi olarak burada yayımlanmakta ve bu da onu farmasötik sektörde yasal ve düzenleyici uyumluluk için kritik bir kaynak haline getirmektedir.

Türk İlaç Pazarına Bağlamsal Bir Genel Bakış

Türk ilaç pazarı yıllar içinde değer bazında önemli bir büyüme göstermiştir. 2020’de 50,39 milyar TL’ye ve 2023’te 211 milyar TL’ye ulaşmıştır.²⁶ Ancak, satış hacmindeki büyüme daha mütevazı olmuş, 2020’de 2,27 milyar kutu ve 2023’te 2,67 milyar kutu olarak gerçekleşmiştir.²⁶ Pazar değerindeki önemli artışın, satış hacmindeki nispeten küçük artışla karşılaştırılması, son yıllarda Türk ilaç pazarındaki büyümenin temel itici gücünün fiyat artışları olduğunu göstermektedir.²⁸ Bu eğilim, Türkiye nüfusu için sağlık hizmetleri maliyetleri ve ilaçların karşılanabilirliği açısından önemli sonuçlar doğurmaktadır.

Yerel üretim mevcut olup, 2017 tarihli bir çalışmada 70 yerel olarak üretilebilen etkin madde tespit edilmiştir ¹⁴, ancak bu sayının şu anda daha düşük olduğu düşünülmektedir. İlaç üretiminde kullanılan hammaddelerin %80’inden fazlası ithal edilmektedir.¹³ Etkin farmasötik bileşenlere olan bu bağımlılık, Türk ilaç pazarını döviz kuru dalgalanmalarına ve küresel tedarik zinciri aksaklıklarına karşı savunmasız hale getirmektedir. Yerel API üretimini artırma çabaları, sektörün dayanıklılığını artırabilir, dış kaynaklara olan bağımlılığı azaltabilir ve uzun vadede ilaç maliyetlerini düşürebilir.

Türkiye’de yaygın olarak kullanılan ilaç kategorileri arasında satış verilerine göre analjezikler, antiromatizmal ilaçlar, antienflamatuvar ilaçlar ve antibiyotikler yer almaktadır. Onkoloji ilaçları ise pazar değeri açısından lider konumdadır. 2024 yılında antiromatizmal ilaçlar ve antibiyotikler satış hacmi açısından önde gelmektedir. Analjeziklerin, antiromatizmal ilaçların ve antienflamatuvar ilaçların yüksek satışları, Türk popülasyonunda ağrı ile ilgili durumların ve kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarının yaygınlığını yansıtmaktadır. Onkoloji ilaçlarının lider pazar değeri, kanser tedavisine yapılan önemli sağlık harcamalarının altını çizmektedir. Antibiyotiklerin yüksek satış hacmi ise, enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde bu ilaçlara olan ihtiyacın devam ettiğini göstermektedir.

Tablo 1: Türk İlaç Pazarı Büyüklüğü ve Önde Gelen Kategoriler (Mevcut Snippet’lere Göre)

Bu tablo, Türk ilaç pazarının büyüklüğü ve önde gelen kategorileri hakkındaki mevcut verileri farklı yıllar itibarıyla bir araya getirmektedir. Pazarın büyümesini ve en çok kullanılan ve harcama yapılan terapötik alanları görselleştirmeye yardımcı olmaktadır. Hem değerin hem de hacmin dahil edilmesi, pazar eğilimlerinin kapsamlı bir resmini sunmaktadır. 2024 yılına ait belirli önde gelen kategorilerin eklenmesi, tablonun güncelliğini artırmaktadır.

Seçilmiş Yaygın Kullanılan Etkin Maddeler Hakkında Derinlemesine Bilgi

Aşağıdaki etkin maddelerin (Parasetamol, İbuprofen, Amoksisilin, Atorvastatin, Metformin, Pantoprazol, Aspirin) her biri için, Türkiye’deki prospektüsler ve diğer kaynaklara dayalı ayrıntılı bir inceleme sunulacaktır. Bu inceleme, kullanımlarını/endikasyonlarını, dozaj yönergelerini, kontrendikasyonlarını, potansiyel yan etkilerini ve mevcutsa farmakolojik içgörülerini (etki mekanizması ve farmakokinetik özellikler) kapsayacaktır. Her etkin madde bölümünde ilgili snippet kimlikleri açıkça belirtilecektir. Bu yaygın olarak kullanılan etkin maddelere odaklanarak ve bilgileri doğrudan Türkiye’deki prospektüsler gibi yerel kaynaklardan alarak, rapor Türkiye sağlık bağlamında hemen uygulanabilir pratik ve ilgili ilaç bilgileri sağlayacaktır. Bu yaklaşım, bilgilerin yerel düzenlemeler ve klinik uygulamalarla uyumlu olmasını sağlayarak, bu ilaçların Türkiye’deki sağlık profesyonelleri tarafından nasıl anlaşıldığı ve kullanıldığına dair içgörüler sunmaktadır.

• Parasetamol:
  • Kullanımları/Endikasyonları: Hafif ve orta şiddetli ağrıların tedavisinde ve ateş düşürücü olarak kullanılır. Miyorel gibi bazı ilaçlarda metokarbamol ile kombinasyon halinde kas gevşetici olarak da bulunur. Parol Plus gibi bazı kombinasyonlarda propifenazon ve kafein ile birlikte de kullanılmaktadır.
  • Dozaj Yönergeleri: Yetişkinlerde ve 12 yaş üstü çocuklarda önerilen başlangıç dozu 1-2 tablettir (500-1000 mg), gerekirse her 4 saatte bir tekrarlanabilir. 24 saat içindeki en yüksek doz 4000 mg’dır (8 tablet) ve 24 saatte 4 dozdan fazla kullanılmamalıdır.³⁰ 6-12 yaş arasındaki çocuklarda önerilen doz 4-6 saat arayla ½-1 tablettir.³⁰ 6 yaşından küçük çocuklarda doktor tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır.³⁰ İntravenöz formülasyonlar da mevcuttur ve dozaj hasta kilosuna göre ayarlanır.³³
  • Kontrendikasyonları: Parasetamole veya ilacın içeriğindeki diğer maddelere karşı alerjisi olanlarda ve şiddetli karaciğer ya da böbrek yetmezliği olanlarda kullanılmamalıdır.
  • Potansiyel Yan Etkiler: Yaygın yan etkiler arasında uyku hali, baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma, karın ağrısı ve kabızlık yer alabilir.³⁰ Seyrek ve çok seyrek olarak alerjik reaksiyonlar, kan hücrelerinde azalma ve karaciğer işlev bozukluğu gibi ciddi yan etkiler görülebilir.³⁰
  • Farmakolojik İçgörüler: Parasetamol, siklooksijenaz (COX) enzimlerini inhibe ederek ağrı kesici ve ateş düşürücü etki gösterir, ancak antienflamatuvar etkisi düşüktür.³⁶
• İbuprofen:
  • Kullanımları/Endikasyonları: Ağrı kesici, ateş düşürücü ve iltihap giderici olarak kullanılır. Baş ağrısı, diş ağrısı, adet sancısı, kas ve eklem ağrıları, ateş, migren ve soğuk algınlığı gibi durumlarda etkilidir. Brufen Cold & Flu gibi bazı ilaçlarda psödoefedrin ve klorfeniramin ile kombinasyon halinde soğuk algınlığı semptomlarını gidermek için de kullanılır.
  • Dozaj Yönergeleri: Yetişkinlerde hafif ve orta şiddetli ağrılarda ortalama doz 1200 mg’dır. Hastanın durumuna göre günlük doz 4-6 saatte bir 200 mg-400 mg’dır. İstenmeyen etkiler, hastalığın belirtilerini kontrol altına almak için gerekli olan en düşük etkin dozun en kısa sürede kullanılması ile en aza indirilebilir. Çocuklarda ağrı ve ateş için 5-10 mg/kg/doz olacak şekilde günde 3-4 doz halinde kullanılabilir. İntravenöz formülasyonlar da mevcuttur ve dozaj ağrı kesici etki için 6 saatte bir 400-800 mg olarak uygulanır.
  • Kontrendikasyonları: İbuprofene veya ilacın içeriğindeki yardımcı maddelerden birine karşı aşırı duyarlı olanlarda, astımı veya kurdeşeni olanlarda veya daha önce ibuprofen, asetilsalisilik asit ve benzeri ilaçlara karşı alerjik reaksiyon göstermiş olanlarda kullanılmamalıdır.
  • Potansiyel Yan Etkiler: Yaygın yan etkiler arasında mide ağrısı, hazımsızlık, bulantı, kusma, ishal, kabızlık, baş ağrısı ve baş dönmesi yer alabilir. Seyrek olarak mide kanaması, böbrek sorunları, karaciğer sorunları ve alerjik reaksiyonlar görülebilir.
  • Farmakolojik İçgörüler: İbuprofen, prostaglandinlerin üretimini azaltarak etki gösteren non-steroid antiinflamatuar bir ilaçtır (NSAID).
• Amoksisilin:
  • Kullanımları/Endikasyonları: Duyarlı bakterilerin neden olduğu çeşitli enfeksiyonların tedavisinde kullanılan geniş spektrumlu bir penisilin antibiyotiğidir. Üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonları, cilt ve yumuşak doku enfeksiyonları ve mide ülserine neden olan Helicobacter pylori’nin eradikasyonunda diğer ilaçlarla birlikte kullanılır.
  • Dozaj Yönergeleri: Dozaj, enfeksiyonun tipine, şiddetine ve hastanın yaşına ve kilosuna göre değişir. Yetişkinlerde hafif ve orta şiddetli enfeksiyonlarda genellikle günde 2 kez 500 mg veya günde 3 kez 250 mg kullanılır. Şiddetli enfeksiyonlarda ve alt solunum yolu enfeksiyonlarında günde 2 kez 1 g veya günde 3 kez 500 mg kullanılabilir. Çocuklarda dozaj vücut ağırlığına göre hesaplanır (kilogram başına 20 mg ile 45 mg arası günlük dozlar).
  • Kontrendikasyonları: Amoksisiline, ilacın içeriğindeki yardımcı maddelerden herhangi birine veya herhangi bir penisilin türevine karşı alerjisi olanlarda kullanılmamalıdır.
  • Potansiyel Yan Etkiler: Yaygın yan etkiler arasında ishal, mide bulantısı ve hafif döküntüler yer alabilir. Seyrek olarak alerjik reaksiyonlar (kaşıntı, döküntü, yüzde şişme, nefes almada zorluk), kan damarı duvarlarının iltihabı, serum hastalığı benzeri reaksiyonlar ve şiddetli cilt reaksiyonları görülebilir.
  • Farmakolojik İçgörüler: Amoksisilin, bakterilerin hücre duvarı sentezini inhibe ederek bakterisidal etki gösteren bir beta-laktam antibiyotiktir.³⁷
• Atorvastatin:
  • Kullanımları/Endikasyonları: Yüksek kolesterolü düşürmek ve kalp hastalığı riskini azaltmak için kullanılan bir statin ilacıdır. Primer hiperkolesterolemi, mikst dislipidemi, hipertrigliseridemi ve ailesel hiperkolesterolemi gibi çeşitli dislipidemilerin tedavisinde kullanılır. Ayrıca kalp krizi, felç ve anjina gibi kardiyovasküler hastalıkların primer ve sekonder önlenmesinde de endikedir.
  • Dozaj Yönergeleri: Yetişkinlerde tipik başlangıç dozu günde bir kez 10-20 mg’dır. Doz, hastanın LDL düzeylerine ve tedaviye yanıtına göre günde 80 mg’a kadar ayarlanabilir. Çocuklarda (10-17 yaş) tipik doz günde bir kez 10 mg’dır ve önerilen maksimum doz günde bir kez 20 mg’dır. Doz ayarlamaları en az 4 haftalık aralıklarla yapılmalıdır.
  • Kontrendikasyonları: Atorvastatine veya ilacın herhangi bir bileşenine karşı aşırı duyarlılığı olanlarda, aktif karaciğer hastalığı olanlarda ve hamile veya emziren kadınlarda kullanılmamalıdır.
  • Potansiyel Yan Etkiler: Yaygın yan etkiler arasında burun yollarında iltihap, boğaz ağrısı, burun kanaması, alerjik reaksiyonlar, kan şekeri seviyelerinde artış, baş ağrısı, bulantı, ishal, hazımsızlık, kas ve eklem ağrısı yer alabilir. Seyrek olarak kas zayıflığı, karaciğer sorunları ve alerjik reaksiyonlar gibi ciddi yan etkiler görülebilir.
  • Farmakolojik İçgörüler: Atorvastatin, karaciğerde kolesterol sentezini inhibe ederek etki gösteren bir HMG-CoA redüktaz inhibitörüdür (statin).
• Metformin:
  • Kullanımları/Endikasyonları: Özellikle fazla kilolu kişilerde tip 2 diyabetin tedavisinde ilk basamak ilaç olarak kullanılır. Kan şekeri kontrolünü iyileştirmek için diyet ve egzersize ek olarak endikedir. Polikistik over sendromu tedavisinde de kullanılmaktadır.
  • Dozaj Yönergeleri: Erişkinlerde standart başlangıç dozu yemeklerle birlikte veya yemekten sonra günde 2-3 kez 500 mg veya 850 mg’dır. Doz, 10-15 gün sonra kan glukoz düzeylerine göre ayarlanmalıdır. Önerilen maksimum doz üçe bölünmüş doz şeklinde günlük 3 g’dır. 10 yaş ve üzeri çocuklarda başlangıç dozu yemeklerle birlikte veya yemekten sonra günde bir kez 500 mg veya 850 mg’dır. Maksimum doz günde 2 doza bölünmüş şekilde 2 g’dır.
  • Kontrendikasyonları: Şiddetli böbrek hastalığı, metabolik asidoz veya diyabetik ketoasidozu olanlarda kullanılmamalıdır. Ayrıca kalp yetmezliği ve karaciğer yetmezliği olanlarda da kontrendikedir.
  • Potansiyel Yan Etkiler: Yaygın yan etkiler arasında ishal, bulantı, kusma, karın ağrısı ve iştah kaybı yer alabilir. Bunlar genellikle tedavinin başlangıcında görülür ve zamanla kaybolur. Seyrek olarak laktik asidoz gibi ciddi bir yan etki görülebilir.
  • Farmakolojik İçgörüler: Metformin, karaciğerde glukoz üretimini azaltarak, vücut dokularının insülin duyarlılığını artırarak ve bağırsaklardan glukoz emilimini yavaşlatarak kan şekeri seviyelerini düşürmeye yardımcı olan bir biguaniddir.
• Pantoprazol:
  • Kullanımları/Endikasyonları: Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH), eroziv özofajit, mide ülserleri ve Zollinger-Ellison sendromu gibi aşırı mide asidi üretimiyle ilgili durumların tedavisinde kullanılan bir proton pompası inhibitörüdür (PPİ). Ayrıca Helicobacter pylori’nin eradikasyonunda antibiyotiklerle birlikte de kullanılır.
  • Dozaj Yönergeleri: GÖRH için yetişkinlerde tipik doz 4 haftaya kadar günde bir kez 40 mg’dır. Zollinger-Ellison sendromu için başlangıç dozu genellikle günde iki kez 40 mg’dır ve hastanın ihtiyaçlarına göre ayarlanabilir. 5 yaş ve üzeri çocuklarda GÖRH için önerilen doz günde bir kez 20 mg’dır. İntravenöz formülasyonlar da mevcuttur ve dozaj hızlı asit kontrolü gerektiğinde günde iki kez 80 mg’a kadar çıkabilir.
  • Kontrendikasyonları: Pantoprazole veya formülasyonundaki herhangi bir bileşene karşı aşırı duyarlılığı olanlarda kullanılmamalıdır.
  • Potansiyel Yan Etkiler: Yaygın yan etkiler arasında baş ağrısı, ishal, karın ağrısı, bulantı, kusma, gaz ve baş dönmesi yer alabilir. Daha ciddi yan etkiler arasında şiddetli alerjik reaksiyonlar, düşük magnezyum seviyeleri, B12 vitamini eksikliği ve kemik kırıkları yer alabilir. Karaciğer sorunları da bildirilmiştir.
  • Farmakolojik İçgörüler: Pantoprazol, mide parietal hücrelerindeki (H+/K+)-ATPaz enzimini (proton pompası) geri dönüşümsüz olarak inhibe ederek mide asidi üretimini azaltır.
• Aspirin:
  • Kullanımları/Endikasyonları: Ağrı, ateş ve iltihabı azaltmak için yaygın olarak kullanılan nonsteroid antiinflamatuar bir ilaçtır (NSAID). Ayrıca düşük dozlarda kan sulandırıcı olarak kalp krizi ve felç riskini azaltmak için de kullanılır. Kawasaki hastalığının tedavisinde de kullanılır.
  • Dozaj Yönergeleri: Ağrı ve ateş için tipik yetişkin dozu 4-6 saatte bir 325-650 mg’dır, günlük maksimum doz 4 gramı aşmamalıdır. Kalp krizi veya felç önlemesi için tipik doz günde bir kez 75-300 mg’dır. Çocuklarda dozaj kiloya göre değişir ve doktor tarafından belirlenmelidir.
  • Kontrendikasyonları: Aspirine veya diğer salisilatlara alerjisi olanlarda, aktif mide veya bağırsak ülseri olanlarda ve kanama bozukluğu olanlarda kullanılmamalıdır. Hamileliğin son üç ayında da kontrendikedir.
  • Potansiyel Yan Etkiler: Yaygın yan etkiler arasında mide rahatsızlığı, mide ekşimesi ve mide bulantısı yer alabilir. Daha ciddi yan etkiler arasında mide kanaması, alerjik reaksiyonlar ve kulak çınlaması yer alabilir.
  • Farmakolojik İçgörüler: Aspirin, siklooksijenaz (COX) enzimini geri dönüşümsüz olarak inhibe ederek prostaglandin ve tromboksan üretimini azaltır. Bu da ağrı, ateş, iltihaplanma ve trombosit agregasyonunun azalmasına yol açar.