Günlük hayatta “psikopat” ya da “sosyopat” kelimelerini duymak artık sıradanlaştı. Bazen bir suçluyu tanımlamak için, bazen ise öfkesine hâkim olamayan biri için bu terimler kullanılmaktadır. Peki, bu kavramlar gerçekten aynı mı? Aslında hayır. Psikoloji biliminde bu iki kavramın birbirinden önemli farkları vardır. Bu yazımızda, psikopat ve sosyopat kişilik yapılarının ne olduğunu ve aralarındaki temel farkları sade bir dille inceleyeceğiz.
Dünya Sağlık Örgütü’nün perspektifiyle sınıflandırılmasında bu iki kavram şu şekilde açıklanmaktadır ve tanımlanmaktadır. (ICD-10) sisteminde, psikopati ve sosyopati, genellikle Antisosyal Kişilik Bozukluğu (ASPD) başlığı altında değerlendirilir. Bu bozukluk, bireyin başkalarının haklarına karşı sürekli bir saygısızlık ve ihlal eğilimiyle karakterizedir.
Psikopati rahatsızlığı, bireyin empati, suçluluk ve pişmanlık duygularının eksik olduğu, manipülatif ve soğukkanlı davranışlar sergilediği bir rahatsızlık türüdür. İspanya’da yapılan bir çalışmada, 97 kadın cinayeti vakası incelenmiş ve faillerin sadece %16,5’inin psikopati üzerinde olduğu belirlenmiştir. Finlandiya’daki bir araştırmada, kadın cinayeti faillerinin %7,4’ünün psikopati tanısı aldığı, İngiltere ve Galler’de yapılan bir incelemede ise, kadın cinayeti faillerinin yaklaşık %5’inin psikopati tanısı aldığı rapor edilmiştir. Psikopati rahatsızlığı olan bireyler nörolojik olarak amigdala aktivitelerinin düzgün çalışmadığı, duygusal bağ kurmakta zorlandıkları ve genellikle çevrelerine karşı ilgisiz oldukları tespit edilmiştir.
“Bir kadının canına kıyan el, sadece bir bıçağın değil; bastırılmış nefretin, empati yoksunluğunun ve tedavi edilmemiş bir karanlığın izini taşır.”
Sosyopatlar ise daha çok çevresel etkenlerin (travmalar, istismar, aile sorunları vb.) sonucu gelişen bir antisosyal kişilik yapısına sahiptir. Genellikle dürtülerine hâkim olamazlar ve ani öfke patlamaları yaşayabilirler. Sosyal kurallara karşı ilgisiz ya da düşmanca davranabilirler.
Psikopat ve sosyopat kişilik yapıları, birbirine benzer yönler taşısa da aslında oldukça farklıdır. Her iki durum da antisosyal kişilik bozukluğu çatısı altında değerlendirilse de; davranış biçimleri, duygusal yapıları ve çevreyle kurdukları ilişkiler farklılık gösterir. Bu farkları anlamak, özellikle suç psikolojisinin anlaşılması ve doğru müdahale yollarının belirlenmesi açısından oldukça önemlidir.
Unutmamak gerekir ki, bu tanımlar bir kişiye doğrudan “etiket” yapıştırmak için değil; daha iyi anlamak ve bilinçlenmek içindir. Her bireyin yaşam öyküsü, yaşadığı travmalar ve genetik yapısı farklıdır
⚖️ Psikopat ve Sosyopat Arasındaki Farklar
| Özellik | Psikopat | Sosyopat |
|---|---|---|
| Empati ve vicdan | Yok denecek kadar az | Az, ama tamamen yoksun değil |
| Davranış kontrolü | Soğukkanlı ve hesaplı | Dürtüeli ve kontrolsüz |
| Suç işleme tarzı | Planlı ve iz bırakmadan | Anlık ve dikkatsiz |
| Toplumsal uyum | Yüzeysel olarak uyum sağlayabilir | Toplum kurallarına karşı gelebilir |
| İlişkiler | Yüzeysel ve manipülatiftir | Bağ kurabilir ama sağlıksızdır |
| Ortaya çıkış nedeni | Genetik ve nörolojik etkenler | Çevresel ve travmatik etkenler |
Kaynakça
1. Antisosyal Kişilik Bozukluğu (ICD-10 F60.2)
- ICD-10 sisteminde Antisosyal Kişilik Bozukluğu tanımı ve kriterleri:
-
2.🇫🇮 Finlandiya
- Finlandiya’da şiddet içeren kadın suçlular arasında psikopati üzerine araştırma:https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15353887/
3.🇬🇧 İngiltere ve Galler
- İngiltere ve Galler’de kadınlarda psikopati ve suç öngörüsü üzerine çalışma:https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26833281/
Araştırma verileri:https://www.apa.org/news/podcasts/speaking-of-psychology/psychopathy?utm_source=chatgpt.com
https://extranet.who.int/ncdccs/Data/AUS_B9_Comorbidity-Guidelines-2016.pdf
https://dictionary.apa.org/antisocial-personality-disorder?os=roku&ref=app